Tại sao nói thời nay là thời mạt pháp ? việc tu hành trong tương lai ảnh hưởng như thế nào ?

Khái niệm về tư tưởng Mạt pháp trong Phật giáo Trung Quốc

Hơn một nghìn năm trăm năm trước, Phật giáo Trung Quốc đã xuất hiện một loại tư tưởng gọi là “Mạt pháp tư tưởng.” Tư tưởng này cho rằng sau khi đức Thích Tôn nhập diệt, Phật pháp sẽ trải qua thời kỳ Chính pháp và Tượng pháp, người tu hành có thể chứng ngộ dần dần giảm đi, rồi bước vào thời kỳ Mạt pháp. Trong mười nghìn năm này, Máy Niệm Phật Tú Huyền nhận thấy chỉ còn lại những giáo pháp còn sót lại, thật có thể gọi là thương thay cho chúng sinh!

Định nghĩa “Mạt pháp” và những tư tưởng liên quan

“Mạt pháp” (tiếng Phạn: saddharma-vipralopa) có nghĩa là Chính pháp bị diệt mất, và tư tưởng Mạt pháp là một loại tư tưởng dự ngôn về sự diệt vong của Phật pháp. Trong thời kỳ Mạt pháp, con người vẫn nghe pháp, nhưng không thể tu hành để chứng quả. Trong nhiều kinh điển của Phật giáo Hán truyền, đều có ghi lại loại tư tưởng này, nhưng không mang tính hệ thống và cũng không có sự truyền bá quy mô lớn.

Nhìn chung, tư tưởng Mạt pháp có thể nói là một phong trào tư tưởng Phật giáo. Trong thời đại chính trị và xã hội hỗn loạn, Phật tử đã suy ngẫm về việc Phật pháp cứu độ chúng sinh và tìm kiếm “giải pháp” trong niềm tin.

Sự xuất hiện của tư tưởng Mạt pháp trong lịch sử

Trong văn hiến Phật giáo Hán địa, tư tưởng Mạt pháp có lẽ xuất hiện sớm nhất trong “Nam Nhạc Tư Đại Thiền Sư Lập Thệ Nguyện Văn” của Huệ Tư triều Trần (515-577).

Giáo lý Tam giai của Pháp sư Tín Hành

Đến triều Tùy, Pháp sư Tín Hành (540-594) đề xướng giáo lý Tam giai. Pháp sư Tín Hành đã từng viết nhiều tác phẩm như “Đối Căn Khởi Hành Tam Giai Tập Lục,” “Tam Giai Phật Pháp,” v.v., để diễn giải giáo nghĩa. Pháp sư cho rằng căn tánh chúng sinh khác nhau tùy theo thời đại, khi hóa độ chúng sinh cũng phải tùy theo căn tánh mà truyền dạy pháp môn tu hành.

Ba thời kỳ trong giáo lý Tam giai

Pháp sư Tín Hành đề xuất Tam giai Phật pháp, trong nhận thức và tu tập, nhấn mạnh vào ba điều: Phổ kính, Nhận ác và Không quán. Trong đó, “Nhận ác” là bước đầu tiên của chúng sinh trong thời kỳ Mạt pháp với tâm cảnh giác. Nhận ác chính là nhận thức về những sai lầm đảo ngược của chúng sinh trong thời Mạt pháp, còn “Phổ kính” là chỉ sự kính trọng tất cả chúng sinh có thể thành Phật. “Không quán” chỉ việc quán chiếu tất cả những điều đã học đã biết, cuối cùng là không tịch.

Theo sự phát triển lịch sử, Tam giai Phật pháp sau Trung Đường đã trải qua sự cấm đoán của triều đình, điển tịch cũng bắt đầu thất tán, ngày nay chỉ còn lại một vài cuốn tàn bản, được truyền lại từ Nhật Bản về Trung Quốc.

Tư tưởng Mạt pháp thời Đường và sự truyền bá của cao tăng

Mặc dù Tam giai Phật pháp dần dần suy yếu, nhưng tư tưởng Mạt pháp ở Hán địa vẫn được lưu truyền nhờ vào giáo pháp của nhiều cao tăng và tổ sư, chẳng hạn như Đạo Xước đại sư (562-645) và Thiện Đạo đại sư (613-681) thời Đường. Họ chủ trương tư tưởng Tịnh độ phù hợp với thời kỳ Mạt pháp, nhấn mạnh vào các pháp môn thực hành như sám hối, niệm Phật.

Pháp môn Tịnh độ trong thời kỳ Mạt pháp

Pháp môn Tịnh độ mà Thiện Đạo và các đại sư đề xướng được xem là một phương pháp tu tập toàn diện trong thời kỳ Mạt pháp, có cả hiệu quả nhiếp thọ và ức chế. Đức A Di Đà với lòng từ bi, muốn dùng Tịnh độ để nhiếp thọ tất cả chúng sinh, nhưng cũng cảnh báo tất cả chúng sinh không được phạm tội nặng. Điều này hình thành hai loại giáo pháp mà Phật giáo gọi là “ức chỉ môn” và “nhiếp thọ môn.” Công án “pháp nghĩa” này xuất phát từ hai kinh Tịnh độ. Trong quyển thượng của “Vô Lượng Thọ Kinh,” nguyện thứ mười tám trong bốn mươi tám nguyện của A Di Đà Phật nói rằng những người phạm ngũ nghịch và phỉ báng chính pháp sẽ không được vãng sinh. Tuy nhiên, “Quán Vô Lượng Thọ Kinh” lại nói rằng, những chúng sinh phạm ngũ nghịch, thập ác nếu niệm Phật vẫn có thể vãng sinh Tịnh độ. Theo giải thích của Thiện Đạo đại sư, “Vô Lượng Thọ Kinh” nói từ lập trường chưa tạo nghiệp, nhằm ngăn cản chúng sinh phạm tội tạo nghiệp, nên cảnh báo những người phạm ngũ nghịch, phỉ báng pháp sẽ không được vãng sinh. “Quán Vô Lượng Thọ Kinh” thì nói từ lập trường đã tạo nghiệp, nhằm nhiếp thọ tất cả chúng sinh, nên nói rằng chúng sinh phạm ngũ nghịch, thập ác vẫn có thể vãng sinh về Tây Phương Cực Lạc Quốc (xem “Quán Kinh Sớ Tán Thiện Nghĩa Truyền Thông Ký” quyển ba). Điều này đại diện cho hai giáo pháp “ức chỉ môn” và “nhiếp thọ môn.” “Ức chỉ môn” đại diện cho một phương pháp tu tập luôn có tâm cảnh giác, chúng sinh không được vì lòng từ bi của Phật Bồ-tát mà sinh ra ỷ lại, phạm tội nặng, gây ác nghiệp cho mình, người khác và thế giới.

Nguồn gốc tư tưởng Mạt pháp từ kinh điển Phật giáo

Những điều trên đều là các giải thích và phát huy liên quan đến tư tưởng Mạt pháp được truyền lại từ tăng chúng Hán địa. Phần dưới đây sẽ truy nguồn từ kinh điển Phật giáo để thấy rằng tư tưởng Mạt pháp ban đầu được đề xuất là để cảnh báo tri kiến và hành vi của con người.

Cảnh báo của tư tưởng Mạt pháp trong các kinh điển

Trong “Tạp A-hàm Kinh” có ghi: “Phía Tây có vị vua tên là Bát La Bà, với trăm ngàn thuộc hạ, phá hoại tháp tự, giết hại tỳ-kheo. Phía Bắc có vua tên là Da Bàn Na, với trăm ngàn thuộc hạ, phá hoại tháp tự, giết hại tỳ-kheo… Vui đùa qua ngày, ngủ suốt đêm, ham mê lợi dưỡng, thích trang điểm bản thân, mặc áo đẹp, rời xa xuất gia, tĩnh mịch, ba bồ đề lạc…” (Đại Chính Tạng, quyển thứ hai). Bản kinh nguyên thủy này đã sớm lưu ý rằng khi Phật pháp bị xem nhẹ, con người sẽ vui đùa qua ngày, ngủ suốt đêm, ham mê lợi dưỡng, thậm chí phá hoại tháp tự, giết hại tỳ-kheo, gây ác nghiệp sâu nặng.

Một cuốn kinh khác là “Đương Lai Biến Kinh.” Cuốn kinh này được Tam Tạng Trúc Pháp Hộ từ nước Nguyệt Thị dịch ra và truyền vào Trung Quốc thời Tây Tấn. Nội dung kinh này chủ yếu là cảnh báo và răn dạy thế nhân, có những câu kinh điển về tư tưởng Mạt pháp, đặc biệt đề cập đến việc tương lai tỳ-kheo sẽ xa rời Phật pháp, ví dụ: “Tương lai tỳ-kheo, đã bỏ gia nghiệp ở chốn thanh vắng, không tu đạo nghiệp.” “Thích đi lại trong đám đông náo nhiệt, lời nói tán gẫu, tìm kiếm áo cà sa đẹp năm màu.” “Nghe xa thấy rộng để làm trang nhã, tự cho là đức cao không ai sánh kịp, lấy trí nhỏ vụn so với ánh sáng mặt trời, mặt trăng.” (Đại Chính Tạng, quyển thứ mười hai) Đây là lời cảnh báo nghiêm khắc đến nhường nào!

Một bộ kinh khác có ý nghĩa tương tự “Đương Lai Biến Kinh” là “Pháp Diệt Tận Kinh.” Kinh văn miêu tả tình trạng thời kỳ Mạt pháp: “Khi pháp sắp diệt, phụ nữ tinh tấn, luôn làm công đức. Nam giới lười biếng, không nghe lời pháp, mắt thấy sa môn như nhìn phân đất, không có lòng tin. Khi pháp sắp mất hết, đến lúc đó, chư thiên rơi lệ. Khí hậu không đều, ngũ cốc không chín. Dịch bệnh lan tràn, người chết nhiều…” Không chỉ đức hạnh suy giảm, mà còn không kính trọng tăng. Đồng thời, đất đai không điều hòa, người chết nhiều! Những lời cảnh báo trong kinh văn đã rõ ràng mô tả sự nguy hiểm của sinh mệnh con người trong thời kỳ Mạt pháp (xem Đại Chính Tạng, quyển thứ mười hai. Theo danh mục pháp tập do Tăng Hựu thời Nam triều Tề Lương biên soạn, chỉ ra rằng dịch giả của bộ kinh này đã không thể khảo cứu được vào thời điểm đó. Hậu thế có người cho rằng đây là kinh giả).

Ngoài ra, còn có nhiều bộ kinh và luật khác bao gồm mô tả về thời kỳ Mạt pháp, chẳng hạn như “A-nan Thất Mộng Kinh,” “Đại Tập Kinh,” “Xuất Diệu Kinh,” “Ma Ha Ma Da Kinh,” “Tì Ni Mẫu Kinh,” “Bồ Tát Thiện Giới Kinh,” “Đại Bát Niết Bàn Kinh” và “Thập Tụng Luật,” v.v. Trong đó đề cập đến nhiều thiên tai và nhân họa. Đồng thời, khi Chính pháp diệt vong, con người sẽ mất chính kiến, không giữ giới luật. Ví dụ, “Đại Tập Kinh” nói rằng: “Khi Chính pháp bị phá hoại, khi giữ giới bị giảm bớt, khi phá giới thịnh hành, các nước đánh nhau…” (Đại Chính Tạng, quyển 13, trang 883 dưới). Lại như “Thập Tụng Luật” nói: “Khi Chính pháp diệt, Tượng pháp còn, có nhiều người phá giới giúp đỡ nhau. Người giữ giới thì không ai giúp đỡ…” (Đại Chính Tạng, quyển 23).

Tóm lại, có thể kết luận rằng sự dự báo và mô tả về thời kỳ Mạt pháp đều là những cảnh báo nghiêm khắc đối với thế nhân, bao gồm cả tăng tục. Nếu thế nhân chấp nhận cảnh báo và có thể tự xem xét, thì sẽ tu hành như thế nào? Trong các kinh đã dẫn trên, việc tuân thủ giới luật và thực hành pháp môn Tịnh độ được coi là yếu lĩnh của tu hành.

Trong thời kỳ Mạt pháp, con người không có khả năng cảnh giác, giống như chim én và chim sẻ xây tổ trong nhà, không biết tai họa sắp đến: Chim én và chim sẻ xây tổ trong nhà, không biết lửa sắp cháy đến xà nhà, hoàn toàn không cảnh giác với tai họa sắp đến. Nếu con người có lòng cảnh giác, thì giống như yên ngựa không rời khỏi ngựa, giáp không rời khỏi thân, có khả năng tránh họa.

Yên ngựa và giáp trong tu hành chính là giữ giới. Phật đà thông qua thuyết pháp, còn giới thiệu pháp môn Tịnh độ cho chúng sinh Sa-bà, chuẩn bị cho chúng ta một nơi an ổn. Tuy nhiên, pháp môn niệm Phật vãng sinh Tịnh độ tuy phù hợp với mọi căn cơ chúng sinh, nhưng tuyệt đối không cho phép ác nghiệp. Do đó, trong kinh Phật cũng thiết lập môn ức chỉ ác nghiệp, để những người một lòng vãng sinh Tịnh độ không phải chờ đến khi vãng sinh mới được an ổn, mà trong đời này đã nhờ giữ giới mà tránh ác, đã sớm đạt được an ổn.

Trong thời kỳ Mạt pháp, việc nghe pháp và tu hành rất cấp bách, Tịnh độ tuy mở rộng cánh cửa phương tiện, nhưng người không có chân tâm và chính kiến e rằng cuối cùng sẽ lỡ mất cơ hội tốt, đến mức không thể an ổn. Tại sao lại như vậy?

Thứ nhất, trong môi trường động loạn bất an, sinh mệnh con người nguy hiểm, người không muốn tu tập sớm một khi mất mạng, thì sẽ tu tập từ đâu?

Thứ hai, trong thời kỳ Mạt pháp, tà kiến làm chủ, gọi là “vô lượng chúng sinh tu tập tà kiến, gọi là kiến trược” (“Bồ Tát Thiện Giới Kinh”), người không muốn tu tập sớm một khi bị ô nhiễm bởi tà kiến, từ đó sẽ không thể tu tập bằng chính kiến, dù có pháp môn niệm Phật vãng sinh phương tiện cũng sẽ bỏ lỡ. Hơn nữa, trong thời kỳ Mạt pháp, người tu hành cũng rất mong manh, dễ dàng quên mất chính đạo.

“Xuất Diệu Kinh” nói: “Sau ngàn năm, khi Chính pháp sắp mất hết… Nếu có người giữ giới một trăm năm, trong chớp mắt bị ác tri thức làm hại. Hai là người đã hành trì từ lâu, trong chớp mắt bị sân hận làm hại.” Đây tất nhiên cũng là lời cảnh báo, chủ yếu là chỉ ra rằng chính kiến và chính đạo mong manh. Người tu hành nếu có thể giữ vững chính tri chính kiến, giữ giới hành thiện, ác niệm vừa nảy sinh liền ngăn chặn, thì không dễ bị ác tri thức làm hại. Người tu hành lại rộng hành Bồ-tát đạo, quán chiếu trí tuệ Bát-nhã, lòng từ bi không dễ bị sân hận làm hại.

Theo kinh văn nói, thời kỳ Mạt pháp thực ra đã đến. Đồng thời, Phật pháp vẫn còn ở thế gian, chỉ cần chúng sinh biết cảnh giác, việc tu hành trong tương lai vẫn có thể nắm vững, đời này và đời sau vẫn có thể an ổn.

Xem thêm bải viết liên quan:

• Đại Thế Chí Bồ Tát là ai? Ngài tượng trưng cho điều gì? Người học Phật nên biết về ngài
• Lời Phật dạy về cách tạo phước đức để có cuộc sống an nhiên.
• Ý nghĩa Thập Nhị Nhân Duyên trong đạo Phật : Vòng luân hồi của chúng sinh.
• Cách nhận biết và hóa giải oan gia trái chủ, Phật tử nên biết.
• Cuộc sống sau khi chết như thế nào? Phật tử nên tìm hiểu.